รู้ทันสัญญาณเตือนโรคหลอดเลือดสมอง พร้อมวิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เป็นหนึ่งในสาเหตุหลักของการเสียชีวิตและความพิการทั่วโลก รวมถึงประเทศไทย โรคนี้เกิดจากความผิดปกติของการไหลเวียนของเลือดไปยังสมอง ทำให้เนื้อเยื่อสมองขาดออกซิเจนและสารอาหาร ส่งผลให้เซลล์สมองเริ่มตายภายในไม่กี่นาทีหากไม่ได้รับการช่วยเหลืออย่างทันท่วงที การรู้จักสัญญาณเตือนของโรคหลอดเลือดสมอง และการปฐมพยาบาลเบื้องต้นอย่างถูกวิธีทำให้ช่วยเหลือผู้ป่วยได้

โรคหลอดเลือดสมอง คืออะไร?

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า “อัมพฤกษ์-อัมพาต” คือภาวะที่สมองขาดเลือดไปเลี้ยงอย่างเฉียบพลัน ส่งผลให้เซลล์สมองเริ่มเสื่อมหรือเสียหาย ซึ่งอาจเกิดขึ้นจากสองสาเหตุหลัก ได้แก่:

1. โรคหลอดเลือดสมองตีบ/อุดตัน (Ischemic Stroke)
   เกิดจากลิ่มเลือดอุดตันในหลอดเลือดสมอง ทำให้เลือดไม่สามารถไหลไปยังบริเวณที่ต้องการได้ ถือเป็นชนิดที่พบมากที่สุด (ประมาณ 80-85%)

2. โรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke)
   เกิดจากหลอดเลือดสมองแตก ทำให้เลือดรั่วไหลเข้าสู่เนื้อเยื่อสมอง อันตรายร้ายแรงและมีอัตราการเสียชีวิตสูง

ความแตกต่างระหว่างโรคหลอดเลือดสมองตีบกับแตก

โรคหลอดเลือดสมองแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลัก ๆ ซึ่งมีความแตกต่างทั้งในแง่ของสาเหตุ อาการ และแนวทางการรักษา:

ข้อควรจำ: แม้ลักษณะอาการอาจใกล้เคียงกันในเบื้องต้น แต่การรักษาจะแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง ดังนั้นอย่าวินิจฉัยเอง ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลให้แพทย์ตรวจวินิจฉัยด้วยเครื่อง CT Scan หรือ MRI อย่างเร่งด่วน

ปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของโรคหลอดเลือดสมอง

• ความดันโลหิตสูง

• เบาหวาน

• ไขมันในเลือดสูง

• การสูบบุหรี่

• ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ (เช่น Atrial Fibrillation)

• การขาดการออกกำลังกาย

• โรคอ้วน

• ภาวะเครียดเรื้อรัง

• อายุที่มากขึ้น โดยเฉพาะ >55 ปี

สัญญาณเตือนโรคหลอดเลือดสมอง

หนึ่งในเครื่องมือที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในการประเมินอาการเบื้องต้นของผู้ป่วยคือหลักการ “FAST” ซึ่งเป็นคำย่อจากอักษรภาษาอังกฤษที่ช่วยจดจำอาการสำคัญได้ดังนี้:

• F = Face Drooping (ใบหน้าบิดเบี้ยว)
  มุมปากตก หน้าบิดเบี้ยวข้างหนึ่ง ผู้ป่วยอาจยิ้มไม่ได้เต็มที่หรือยิ้มไม่สมมาตร

• A = Arm Weakness (แขนอ่อนแรง)
  แขนหรือขาข้างหนึ่งอ่อนแรง ยกแขนทั้งสองข้างไม่เท่ากัน

• S = Speech Difficulty (พูดลำบาก)
  พูดไม่ชัด พูดช้า หรือไม่สามารถเข้าใจคำพูดได้

• T = Time to Call Emergency (เวลาคือสิ่งสำคัญ)
  หากพบอาการข้างต้น ให้รีบโทรขอความช่วยเหลือทางการแพทย์ทันที โทร 1669 (สายด่วนกู้ชีพฉุกเฉิน)

นอกจากนี้ยังมีอาการอื่น ๆ ที่ควรสังเกต เช่น

• เวียนศีรษะอย่างเฉียบพลัน

• เดินเซ เสียการทรงตัว

• มองเห็นภาพซ้อนหรือมองไม่เห็นข้างใดข้างหนึ่ง

• ปวดศีรษะแรงเฉียบพลันโดยไม่มีสาเหตุ

การปฐมพยาบาลเบื้องต้นสำหรับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง

1. ประเมินอาการอย่างรวดเร็ว

ใช้หลัก FAST เพื่อตรวจสอบความผิดปกติ และบันทึกเวลาเริ่มมีอาการอย่างชัดเจน เนื่องจากเป็นข้อมูลสำคัญต่อการรักษาโดยเฉพาะการใช้ยาละลายลิ่มเลือดซึ่งต้องให้ภายใน 4.5 ชั่วโมงหลังเริ่มมีอาการ

2. โทรแจ้งหน่วยฉุกเฉินทันที

โทร 1669 เพื่อขอความช่วยเหลือจากทีมแพทย์ฉุกเฉิน พร้อมแจ้งรายละเอียดอาการ ชื่อ ที่อยู่ และเวลาเริ่มมีอาการ

3. จัดท่าผู้ป่วยให้นอนราบบนพื้นแข็ง

หากผู้ป่วยรู้สึกตัวดี ให้ผู้ป่วยนอนราบศีรษะสูงเล็กน้อยเพื่อช่วยการไหลเวียนของเลือด
หากหมดสติ แต่ยังหายใจ ให้จัดท่าฟื้นคืนชีพ (Recovery Position)

4. ห้ามให้อาหาร น้ำ หรือยาใด ๆ

ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมักมีอาการกลืนลำบาก เสี่ยงต่อการสำลัก ห้ามป้อนน้ำ อาหาร หรือยา

5. สังเกตสัญญาณชีพ

ตรวจดูการหายใจ ชีพจร และความรู้สึกตัว หากหยุดหายใจให้ทำการ CPR เบื้องต้น (ถ้าได้รับการฝึกอบรม)

ความสำคัญของการปฐมพยาบาลเบื้องต้น

การให้การปฐมพยาบาลที่ถูกต้องและรวดเร็วสามารถช่วยลดความเสียหายของสมอง และเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวของผู้ป่วย โดยเฉพาะหากสามารถส่งต่อผู้ป่วยเข้าสู่ระบบรักษาในเวลาอันรวดเร็ว เช่น การฉีดยาละลายลิ่มเลือด (สำหรับ Ischemic Stroke) ภายในช่วงเวลา “Golden Hour” (ภายใน 4.5 ชั่วโมงแรก)

จากรายงานของกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข

ในปี 2566 มีผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมากกว่า 350,000 ราย และพบว่าโรคนี้เป็น สาเหตุการเสียชีวิตอันดับ 2ของประชากรไทย
โดยเฉลี่ยในแต่ละวันมีผู้ป่วยใหม่มากถึง ประมาณ 1,000 คน/วัน และมีผู้เสียชีวิตจากโรคนี้ มากกว่า 50 คน/วัน

นอกจากนี้ ร้อยละ 30 ของผู้รอดชีวิตยังต้องอยู่กับภาวะพิการถาวร ซึ่งกระทบต่อคุณภาพชีวิตและภาระของครอบครัวอย่างมาก

แนวทางการป้องกันโรคหลอดเลือดสมอง

การป้องกันโรคหลอดเลือดสมองสามารถทำได้โดยการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม:

• ควบคุมความดันโลหิต และระดับน้ำตาลในเลือดให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ

• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อย 150 นาที/สัปดาห์

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ลดเค็ม ลดมัน ลดน้ำตาล

• เลิกบุหรี่ และลดการดื่มแอลกอฮอล์

• ตรวจสุขภาพประจำปีเพื่อติดตามความเสี่ยง

• ใช้ยาอย่างต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ โดยเฉพาะผู้ป่วยโรคหัวใจหรือเบาหวาน

ทำไมองค์กรควรฝึกอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้นให้กับพนักงาน?

การเกิดโรคหลอดเลือดสมองหรือเหตุฉุกเฉินอื่น ๆ สามารถเกิดขึ้นได้ทุกเมื่อในสถานที่ทำงาน หากพนักงานมีความรู้ในการสังเกตอาการและสามารถให้ความช่วยเหลือเบื้องต้นได้อย่างถูกต้อง ย่อมเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิต และลดความสูญเสียจากภาวะแทรกซ้อนทางสมอง อีกทั้งยังเสริมสร้างวัฒนธรรมความปลอดภัยในองค์กรอย่างยั่งยืน

สรุป

โรคหลอดเลือดสมอง (Stroke) เป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่ต้องการการวินิจฉัยและรักษาอย่างเร่งด่วน เนื่องจากสมองเป็นอวัยวะที่ไวต่อการขาดออกซิเจน การสังเกตสัญญาณเตือนเบื้องต้น เช่น ใบหน้าบิดเบี้ยว แขนอ่อนแรง พูดลำบาก และการโทรขอความช่วยเหลืออย่างรวดเร็ว มีบทบาทสำคัญในการช่วยชีวิตผู้ป่วยและลดความพิการในระยะยาว

นอกจากนี้ การให้การปฐมพยาบาลเบื้องต้นอย่างถูกวิธี รวมถึงการจัดท่า การงดให้อาหารน้ำ และการเรียกหน่วยแพทย์ฉุกเฉิน เป็นขั้นตอนที่จำเป็น เพื่อเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวของผู้ป่วยอย่างมีประสิทธิภาพ

การส่งเสริมความรู้เกี่ยวกับการปฐมพยาบาลในกลุ่มพนักงาน เป็นการเตรียมความพร้อมด้านความปลอดภัยและสุขภาพ การมีบุคลากรที่สามารถรับมือกับเหตุฉุกเฉินได้อย่างมีสติและถูกต้อง จะช่วยลดการสูญเสียชีวิตและทรัพยากรได้ในทุกระดับองค์กร เราขอแนะนำ อบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น สำหรับพนักงาน

หากคุณสนใจอบรมปฐมพยาบาลเบื้องต้น สำหรับพนักงาน ที่รวมหลักสูตรการปฐมพยาบาลในเหตุการต่างๆกว่า 40 รายการ
✅ หลักสูตรเข้มข้น เน้นปฏิบัติจริง
✅ สอนโดยผู้เชี่ยวชาญ
✅ มีใบประกาศรับรองการอบรม

ติดต่อสอบถามหรือจองอบรมได้ที่:
📞 (064) 958 7451 คุณแนน
📧 [email protected]

อ้างอิง

1. สมาคมโรคหลอดเลือดสมองไทย. (2566). แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคหลอดเลือดสมอง.

2. World Health Organization (WHO). (2023). Stroke: Key facts.

3. American Stroke Association. (2022). Warning Signs of Stroke. Retrieved from https://www.stroke.org

4. สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ. (2565). คู่มือการปฐมพยาบาลเบื้องต้น.

5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2022). Prevent Stroke: What You Can Do.

บทความที่น่าสนใจ

• BCSP ใบรับรองที่ช่วยยกระดับมาตรฐานการทำงานความปลอดภัย
• ระบบไฟฟ้า มีกี่ประเภท เข้าใจระบบไฟฟ้า สำหรับบุคคลทั่วไป
• มาตรฐานของหมวกนิรภัย: ความปลอดภัยในที่ทำงาน