การยศาสตร์

รู้หรือไม่ หากท่าทางการทำงานที่ไม่เหมาะสมด้านการยศาสตร์ จะเกิดอันตรายอย่างไร

1. อันตรายต่อเอ็น และกล้ามเนื้อ
2. อันตรายต่อข้อต่างๆ
3. อันตรายต่อเส้นประสาท
4. อันตรายต่อเส้นเลือด

ลักษณะท่าทางการทำงาน

• มือและข้อมือ

  ท่าทางที่เหมาะสม วางมือในแนวราบเป็นเส้นตรง
  ท่าทางที่ควรหลีกเลี่ยง
  1) การงอนิ้วมือและนิ้วย้อนกลับมาด้านหลังของมือ
  2) การงอมือและนิ้วห้อยลงด้านหน้า
  3) การหักข้อมือให้เบี่ยงออกไปทางด้านหัวแม่มือ
  4) การหักข้อมือให้เบี่ยงออกไปทางด้านนิ้วก้อย
  5) การหมุนมือและแขนแบบหมุนออกทางด้านนิ้วก้อย
  6) การหมุนมือและแขนแบบหมุนเข้าทางด้านนิ้วก้อย

• แขนและไหล่
  

  ท่าทางที่เหมาะสม ช่วงหัวไหล่และท่อนแขนในขณะทำงานควรจะระนาบและตั้งฉากกับลำตัวท่าทางที่ควรหลีกเลี่ยง

  1) มือ แขน หรือไหล่เหยียดตรงออกไปด้านหน้าของลำตัว
  2) แขน หรือไหล่เคลื่อนที่ไปทางด้านหลังของลำตัว
  3) เหยียดแขนตรงออกไปด้านข้างของลำตัว
  4) งอแขนเข้าหาลำตัว

• คอและหลัง

  ท่าทางที่เหมาะสม ในขณะยืนหรือนั่ง กระดูกสันหลังจะต้องโค้งเว้าตามธรรมชาติ
  ท่าทางที่ควรหลีกเลี่ยง
  1) การงอหลังหรือการโน้มตัวไปข้างหน้า
  2) การบิดเอี้ยวลำตัวตรงกระดูกส่วนเอว
  3) การเอียงลำตัวไปทางด้านข้างด้านใดด้านหนึ่ง
  4) การเอียงคอไปทางด้านข้าง
  5) การก้มเงยคอไปมา
  6) การหันหน้าไปมา

• เข่าและขา

  ท่าทางที่เหมาะสม
  ท่าทางที่ควรหลีกเลี่ยง
  1) การคุกเข่าหรืองอขาเป็นระยะเวลานาน
  2) ยืนอยู่ท่าเดียวเป็นเวลานาน

การยืนและนั่งทำงานอย่างถูกวิธี

การออกแบบสถานที่ทำงาน ควรออกแบบให้พนักงานทุกคนทำงานได้สะดวก แม้ว่าขนาดร่างกายและรูปร่างของแต่ละคนจะแตกต่างกัน และควรจัดที่รองเท้าเพื่อช่วยในการปรับระดับความสูงให้เหมาะสมกับลักษณะงานนั้น
ลักษณะงานที่แตกต่างกัน ระดับความสูงของที่ทำงาน หรืองานย่อมต่างกันไปด้วย

• งานละเอียด เช่น งานเขียน หรืองานประกอบชิ้นส่วนอิเล็กทรอนิกส์ ควรจัดระดับความสูงของงานให้สูงกว่าความสูงระดับข้อศอกพนักงาน 5 เซนติเมตร และควรจัดให้มีที่หมุนหรือที่รองข้อศอก
• งานเบา เช่น งานประกอบชิ้นงาน หรืองานเครื่องจักรกล ควรจัดระดับความสูงของงานให้ต่ำกว่าความสูงระดับข้อศอก ประมาณ 5-10 เซนติเมตร
• งานหนัก หรืองานที่ต้องออกแรงกด ควรจัดระดับความสูงของงานให้ต่ำกว่าความสูงระดับข้อศอก 20-40เซนติเมตร

ข้อควรปฏิบัติ

• ปรับระดับความสูงของงานให้เหมาะสมกับขนาดร่างกายของผู้ปฏิบัติงานโดยใช้ความสูงระดับข้อศอกเป็นหลัก
• จัดสภาพงานที่ต้องทำอยู่เสมอให้อยู่ในระดับที่หยิบจับได้ง่าย  สะดวกและเหมาะสม
• หันชิ้นงานเข้าหาตัว
• ให้ร่างกายอยู่ใกล้ชิ้นงาน
• จัดพื้นที่ทำงานให้กว้างพอสำหรับการเปลี่ยนอิริยาบถระหว่างปฏิบัติงาน
• ใช้ที่พักเท้าหรือที่วางเท้าหรือให้น้ำหนักของร่างกายไปยังขาข้างใดข้างหนึ่ง
• หากเป็นไปได้ควรจัดที่นั่ง

ข้อห้าม

• ห้ามเอี้ยวหรือบิดตัวไปปฏิบัติงานด้านหลังหากจำเป็นควรหันไปหาชิ้นงานทั้งตัว
• ห้ามเอื้อมไปปฏิบัติงานเกินขอบเขตพื้นที่ทำงานปกติ
• ห้ามเอื้อมไปปฏิบัติงานสูงเกินระดับไหล่ผู้ปฏิบัติงาน

การยืน หรือการนั่งทำงานตลอดเวลาก่อให้เกิดความไม่สบายและความเมื่อยล้า การเปลี่ยนท่าทางหรืออิริยาบถบ่อย ๆ เช่น การนั่งสลับกับการยืนจะช่วยหลีกเลี่ยงการเกิดความเมื่อยล้า

สถานที่ทำงานสำหรับงานนั่ง / ยืน

• ปรับสถานที่ทำงานให้มีความสูงที่เหมาะสม
• ใช้เก้าอี้หมุนซึ่งปรับความสูงของที่นั่งได้
• ปรับที่นั่งให้มีระดับต่ำกว่างานที่ทำอยู่ 25 – 35 เซนติเมตร
• ใช้ที่พักเท้าที่มีความสูง 40 – 50 เซนติเมตร

สถานที่ทำงานแบบครึ่งวงกลม

• จัดให้ทำงานแบบครึ่งวงกลม
• ใช้เก้าอี้หมุนเพื่อ
• ลดการบิดตัวของผู้ปฏิบัติงาน
• ลดการเคลื่อนไหวด้านข้าง
• หากเป็นไปได้ใช้พื้นผิวงานที่มีความลาดเอียงเพื่อ
• ลดการโก้งโค้งทำงาน
• เพื่อช่วยให้ปฏิบัติงานสะดวกยิ่งขึ้นขณะนั่งหรือยืน

เก้าอี้สำหรับนั่ง / ยืนทำงาน

• ที่นั่งควรมีความกว้างอย่างน้อย 40 เซนติเมตร
• เลือกเก้าอี้ที่มีพนักพิง ซึ่งสามารถรับน้ำหนักได้ทั้งแนวนอนและแนวตั้ง
• ที่นั่งไม่ควรหุ้มด้วยวัสดุที่ลื่นหรือแข็ง
• เลือกเบาะที่นั่งที่มีความหนา 2- 3 เซนติเมตร
• ควรจัดให้คนงานสามารถปฏิบัติงานได้ทั้งในท่านั่งและยืน
• สำหรับพื้นที่ที่จำกัด ควรใช้เก้าอี้ชนิดพับเก็บได้
• เลือกเก้าอี้ที่มีพนักพิง
• จัดให้มีเก้าอี้นั่งพัก แม้ลักษณะงานนั้นจะต้องยืนปฏิบัติงานตลอดเวลา

วิธีการทำงานที่ถูกต้อง

1. มือและข้อมือ

          ท่าทางปกติในขณะทำงาน

1. มือและข้อมืออยู่ในแนวตรงคล้ายการจับมือทักทาย
2. ควรปรับระดับความสูงของตำแหน่งวางชิ้นงานให้เหมาะสม กับตำแหน่งการวางมือและข้อมือ
3. ควรวางชิ้นงานตรงหน้าโดยตรง
4. หากมีการเคลื่อนที่ของชิ้นงานในขณะทำงาน ควรสอดคล้องกับการเคลื่อนที่ของมือ

           การทำงานซ้ำๆ กัน

1. หลีกเลี่ยงการออกแรงทำงานของมือเดิมซ้ำๆ กันเป็นเวลานาน
2. ควรมีการปรับเปลี่ยนตำแหน่งของมือและข้อมือไปมา
3. ควรสลับเปลี่ยนชิ้นงานที่ต้องทำให้หลากหลายหากต้องทำงานใดเป็นเวลานานๆ
4. ถ้าเป็นไปได้ควรมีการสลับหน้าที่การทำงานกันบ้าง

            การออกแรงจับถือ

1. ลดการออกแรงจับถือชิ้นงานโดยการใช้ทั้งมือจับ
2. หลีกเลี่ยงการจับถือสิ่งของที่ใหญ่เกินไป หรือเล็กเกินไป
3. ถ้าเป็นไปได้ควรใช้ทั้งสองมือทำงานประสานร่วมกัน
4. ใช้วิธีการลากหรือเลื่อนสิ่งของแทนที่จะใช้วิธีการจับขึ้นในแนวดิ่ง

           การใช้ถุงมือและมือจับ

1. พิจารณาขนาดและตำแหน่งของมือจับให้รู้สึกถนัดกระชับ
2. ควรใช้ถุงมือที่มีขนาดพอเหมาะกับมือ
3. ควรใช้ถุงมือที่มีขนาดใหญ่พอที่จะไม่บีบรัดการไหลเวียนเลือด

             การใช้เครื่องมือวัสดุอุปกรณ์

1. พยายามหลีกเลี่ยงการงอบิดของข้อมือบ่อยครั้งเกินไป
2. พยายามลดการออกแรงกดที่ไม่จำเป็น
3. ดูแลรักษาเครื่องมือให้ปลอดภัยและเหมาะสมอยู่ตลอดเวลา
4. ใช้กล้ามเนื้อส่วนใหญ่ของมือในการใช้เครื่องมือ

 2. แขนและไหล่

              ท่าทางปกติ

1. ควรรักษาระดับของไหล่และแขนให้อยู่ในท่าทางปกติ คือ ในระดับของการจับมือทักทายกัน
2. ข้อศอกควรอยู่แนบกับลำตัว
3. ข้อศอกควรอยู่ในระดับต่ำ หรือระดับที่รองรับน้ำหนักในการทำงานของท่อนแขน

             การเอื้อมจับ

1. พยายามลดความถี่ในการที่จะต้องยื่นแขนออกไปจับวัสดุอุปกรณ์ในการทำงาน
2. พยายามลดการที่ต้องยกแขนหรือไหล่ในการเอื้อมมือไปจนสุดเอื้อม

            การเคลื่อนไหวในขณะทำงาน

1. ใช้วิธีการเคลื่อนไหวอย่างช้าๆ สม่ำเสมอ
2. หลีกเลี่ยงการยกหรือโยนชิ้นงานขึ้นเหนือศีรษะ
3. ใช้วิธีการวางชิ้นงานลงเมื่อทำเสร็จ แทนการออกแรงโยน

         การคงท่าเดิมขณะทำงาน

1.  หลีกเลี่ยงการทำงานท่าเดิมโดยตลอด
2. ใช้วิธีการหมุนเปลี่ยนงานที่ทำ
3. ใช้เครื่องมือช่วยในการจับวัสดุอุปกรณ์หรือชิ้นงานในขณะทำงาน
4. ออกกำลังกายบริหารกล้ามเนื้อส่วนไหล่และแขนเพื่อให้เกิดการคลายตัว

3. คอและหลัง/ การทำงานในท่านั่ง

         ท่านั่งปกติในขณะทำงาน

1. นั่งทำงานในท่าทางที่การจัดเรียงตัวของกระดูกสันหลังได้รูปทรงตามธรรมชาติ
2. ใช้เก้าอี้ที่ปรับได้
3. ถ้าจำเป็นควรใช้ที่รองเท้ารับน้ำหนัก

            การเอื้อมหยิบ

1. ควรจัดให้วัสดุอุปกรณ์อยู่ในรัศมีที่หยิบจับได้ง่าย
2. ควรยืนขึ้นหยิบจับสิ่งของมากกว่าการเอื้อมมือไปหยิบ

           การรักษาสภาพสมดุลในขณะนั่ง

1. ควรเปลี่ยนท่านั่งเป็นครั้งคราว สม่ำเสมอ
2. ควรใช้เก้าอี้ที่มีพนักพิงเต็มที่
3. ใช้วิธีการบริหารร่างกายเข้าช่วย

    การทำงานในท่ายืน

           ท่าปกติของการยืนทำงาน

1. ยืนทำงานในท่าที่กระดูกสันหลังจัดเรียงตามธรรมชาติ
2. ปรับระดับพื้นที่การทำงานให้มีความสูงเหมาะสมกับส่วนสูงของคนทำงาน
3. ใช้ที่รองขายกตัวขึ้น หากพื้นที่ทำงานอยู่สูงเกินไป
4. จัดวางวัสดุอุปกรณ์ที่ต้องใช้ทำงานให้อยู่ในระยะที่เอื้อมถึงโดยสะดวก
5. ใช้ที่รองขาหากต้องเอื้อมจับสิ่งของที่แขวนอยู่เหนือศีรษะ
6. หลีกเลี่ยงการโค้งงอตัวลงในการทำงาน
7. หากชิ้นงานอยู่ในระดับต่ำ ควรคุกเข่าหรือนั่งลงทำงาน แทนการโค้งงอหลังลงทำงาน

            การรักษาสมดุลในการยืน

1. ควรมีการเคลื่อนไหวเปลี่ยนท่ายืนไปมา
2. ใช้รองเท้าที่มีส่วนรองรับน้ำหนักอย่างเหมาะสมกับลักษณะของเท้า
3. ใช้ยกพื้นเพื่อยกขาขึ้นพักขณะยืนทำงานเป็นเวลานาน
4. ใช้วิธีการบริหารเพื่อผ่อนคลายกล้ามเนื้อบริเวณหลัง

4. เข่าและขา

1. หลีกเลี่ยงการคุกเข่าหรืองอขาเป็นระยะเวลานานในขณะทำงาน
2. ถ้าเป็นไปได้ควรยกวัสดุชิ้นงานขึ้นมาในระดับที่จะทำให้สามารถยืนทำงานได้สะดวก
3. ใช้แผ่นรองหัวเข่า หากจำเป็นต้องคุกเข่าทำงาน